جایگاه فقرا در اسلام

سم الله الرحمن الرحیم

...فقیر در اسلام

پیامبر مکرم صلی الله علیه و آله :

أمَرَني رَبّي بحُبِّ المَساكينِ المُسلمينَ (مِنهُم)؛

خدايم مرا به دوست داشتن مسلمانان مستمند فرمان داده است.

الكافي: ج8، ص8، ح1

عنه صلى الله عليه و آله : الفَقرُ فَخري .  .

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : فقر مايه افتخار من است .

 عنه صلى الله عليه و آله : اللّهُمَّ تَوَفَّني فَقيرا ، و لا تَوَفَّني غَنِيّا ، وَ احشُرني في زُمرَةِ المَساكينِ .

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : بار خدايا! مرا فقير بميران ، نه توانگر ؛ و روز قيامت ، مرا در شمار مستمندان برانگيز .

عنه عليه السلام : الفَقرُ مَخزونٌ عِندَ اللّه ِ بِمَنزِلَةِ الشَّهادَةِ يُؤتيهِ اللّه ُ مَن يَشاءُ .

امام على عليه السلام : فقر همانند شهادت است كه گنجينه اى است نزد خدا و او به هر كه خواهد ، عطايش فرمايد .

عنه صلى الله عليه و آله : الفَقرُ خَيرٌ لِلمُؤمِنِ مِنَ الغِنى .

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : براى مؤمن ، فقر بهتر از توانگرى است .

المستدرك على الصحيحين عن بلال : قالَ رَسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله : يا بِلالُ ، اِلقَ اللّه َ فَقيرا و لا تَلقَهُ غَنِيّا

قُلتُ : و كَيفَ لي بِذلِكَ يا رَسولَ اللّه ِ؟ قالَ : إذا رُزِقتَ فَلا تَخبَأ ، و إذا سُئِلتَ فَلا تَمنَع

قُلتُ : و كَيفَ لي بِذلِكَ يا رَسولَ اللّه ِ؟ قالَ : هُوَ ذاكَ و إلاّ فَالنّارُ .

المستدرك على الصحيحين از بلال: پيامبر خدا صلى الله عليه و آله فرمود: «اى بلال! در حالى كه فقيرى ، با خدا ديدار كن ، نه با توانگرى»

گفتم: «اى پيامبر خدا! چگونه چنين كنم؟» فرمود : «هر گاه روزى داده شدى ، آن را نگهدارى مكن ؛ و هر گاه از تو چيزى خواسته شد ، از بخشش خوددارى مَوَرز»

گفتم: «اى پيامبر خدا! اين چگونه ممكن است؟» فرمود : «سخن همين است ؛ و گر نه دچار آتش خواهى شد» .

 رسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله : أوحَى اللّه ُ إلى موسَى بنِ عِمرانَ : يا موسى ، اِرضَ بِكِسرَةِ خُبزٍ مِن شَعيرٍ تَسُدُّ بِها جَوعَتَكَ ، و خِرقَةٍ تُواري بِها عَورَتَكَ ، وَ اصبِر عَلَى المُصيباتِ ؛ فَإِذا رَأَيتَ الدُّنيا مُقبِلَةً فَقُل : إنّا للّه ِِ و إنّا إلَيهِ راجِعونَ عُقوبَةٌ عُجِّلَت فِي الدُّنيا ، و إذا رَأَيتَ الدُّنيا مُدبِرَةً وَ الفَقرُ مُقبِلاً فَقُل : مَرحَبا بِشِعارِ الصّالِحينَ .

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : خداوند به موسى بن عمران عليه السلام وحى فرستاد: «اى موسى! به پاره نان جوينى كه با آن از گرسنگى رها شوى ، خرسند باش ؛ و به تكّه جامه اى كه عورت تو را بپوشاند ، رضايت ده ؛ و بر مصيبت ها شكيبا باش . پس هر گاه ديدى كه دنيا به تو روى آورده ، بگو : "هر آينه از آن خداييم و به سويش بازگشت كنانيم ؛ اين كيفرى است كه در دنيا پيش افتاده است" ؛ و هر گاه ديدى كه دنيا از تو روى برگردانده و فقر به تو روى نهاده ، بگو: «خوش آمدى اى نشانه شايستگان» .

رسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله : مَنِ استَذَلَّ مؤمِنا أو مؤمِنَةً أو حَقَّرَهُ لِفَقرِهِ أو قِلَّةِ ذاتِ يَدِهِ ، شَهَرَهُ اللّه ُ تعالى يومَ القِيامَةِ ثُمّ يَفضَحُهُ .

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : هر كس مرد يا زن مؤمنى را به سبب تهيدستى يا اندك بودن مال و داراييش خوار شمارد يا تحقير كند، خداوند متعال در روز قيامت او را [بدين كار زشتش ] شهره و سپس رسوايش سازد.

 الإمامُ الرِّضا عليه السلام : مَن لَقِيَ فقيرا مُسلِما فَسَلَّمَ علَيهِ خِلافَ سَلامِهِ علَى الغَنيِّ ، لَقِيَ اللّه َ عَزَّ و جلَّ يَومَ القِيامَةِ و هُو علَيهِ غَضبانُ .

امام رضا عليه السلام : هر كس با مسلمانى فقير رو به رو شود و به او سلامى متفاوت با سلامى كند كه به ثروتمند مى كند، روز قيامت خداوند عزّ و جلّ را ديدار كند در حالى كه خدا از او در خشم است.

الإمامُ الصّادقُ عليه السلام : إنّ اللّه َ عَزَّ و جلَّ يَلتَفِتُ يَومَ القِيامَةِ إلى فُقَراءِ المؤمنينَ شَبيها بالمُعتَذِرِ إلَيهِم ، فيَقولُ : و عِزَّتي و جَلالي ، ما أفقَرتُكُم في الدنيا مِن هَوانٍ بِكُم عَلَيَّ ، و لَتَرَونَ ما أصنَعُ بِكُمُ اليَومَ ! .

امام صادق عليه السلام : خداوند عزّ و جلّ در روز قيامت به مؤمنان فقير، با نگاهى پوزش خواهانه مى نگرد و مى فرمايد: به عزّت و جلالم سوگند كه من در دنيا از روى خوارى و بى اعتنايى به شما، فقيرتان نكردم. هر آينه امروز رفتار مرا با خود مى بينيد.

رسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله : الفُقَراءُ مُلوكُ أهلِ الجَنّةِ ، و الناسُ كُلُّهُم مُشتاقُونَ إلَى الجَنّةِ و الجَنَّةُ مُشتاقَةٌ إلَى الفُقَراءِ .

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : فقرا شهرياران اهل بهشتند. مردم همگى مشتاق بهشتند و بهشت مشتاق فقيران است.

عنه صلى الله عليه و آله : اِطَّلَعتُ في الجَنَّةِ فَرَأيتُ أكثَرَ أهلِها الفُقَراءَ .

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : به بهشت سرى زدم، ديدم بيشتر مردم آن فقيرانند.

...سال ها منتظر سیصد و اندی مرد است آنقدر مرد نبودیم که یارش باشیم, [17.07.17 16:28]

عنه صلى الله عليه و آله ـ لمّا سَألَهُ أبو ذَرٍّ : الخائفونَ الخاشِعونَ المُتَواضِعونَ الذاكِرونَ اللّه َ كثيرا يَسبِقُونَ الناسَ إلَى الجَنَّةِ ؟ ـ : لا ، و لكن فُقَراءُ المؤمنينَ يَأتُونَ فَيَتَخَطَّونَ رِقابَ الناسِ .

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله ـ در پاسخ به ابوذر كه پرسيد: آيا آنان كه از خدا ترسان و در برابر او خاشع و فروتنند و بسيار ياد خدا مى كنند، زودتر از ديگر مردمان به بهشت مى روند؟ ـ فرمود: نه، بلكه مؤمنان فقيرند كه مى آيند و از روى شانه هاى مردم ردّ مى شوند [و به بهشت مى روند].

 عنه صلى الله عليه و آله : يَدخُلُ فُقَراءُ المُسلمينَ الجَنَّةَ قبلَ أغنيائهِم بنِصفِ يَومٍ ؛ و هُو خَمسُ مِئةِ عامٍ .

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : فقراى مسلمان نيم روز ـ كه پانصد سال است ـ جلوتر از توانگرانشان به بهشت وارد مى شوند.

 رسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله : يا مَعشرَ الفُقَراءِ ، إنّ اللّه َ رَضِيَ لي أن أتَأسّى بمَجالِسِكُم فقالَ : «و اصْبِرْ نَفسَكَ مَعَ الّذينَ يَدْعُونَ رَبَّهُمْ بالغَداةِ و العَشِيِّ»  فإنّها مَجالِسُ الأنبياءِ قَبلَكُم .

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : اى گروه فقيران! خداوند براى من پسنديده است كه به محفلهاى شما تأسى جويم؛ زيرا فرموده است: «و با كسانى كه پروردگارشان را صبح و شام مى خوانند [و ]خشنودى او را مى خواهند، شكيبايى پيشه كن»؛ چرا كه محفلهاى شما، محفلهاى پيامبرانِ پيش از روزگار شماست.

 عنه صلى الله عليه و آله ـ و قد سَألَهُ الفُقَراءُ : هَل لنا أجرٌ إذ نَرى الفَواكِهَ في السُّوقِ فَنَشتَهِيها و ليسَ مَعَنا ناضٌّ .  نَشتَري بهِ ـ : و هلِ الأجرُ إلاّ في ذلكَ ؟! .

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله ـ در پاسخ به فقرا كه پرسيدند: وقتى در بازار انواع ميوه ها را مى بينيم و دلمان هوس مى كند اما پولى نداريم كه بخريم، آيا اجرى داريم؟ ـ فرمود : مگر اجر، در چيزى جز اين است؟!

 بحار الأنوار : محمّدُ بن عبد الحسينِ بن كثير الخزّازُ عَنِ الإمامِ الصّادقِ عليه السلام : قالَ لي : أ ما تَدخُلُ السُّوقَ ؟ أ ما تَرى الفاكِهَةَ تُباعُ و الشيءَ مِمّا تَشتَهِيهِ ؟ فقلتُ : بَلى ، فقالَ : أمَا إنَّ لكَ بكُلِّ ما تَراهُ فلا تَقدِرُ على شِراهُ حَسَنةً .

بحار الأنوار ـ به نقل از محمّد خزّاز ـ : امام صادق عليه السلام به من فرمود : آيا به بازار نمى روى؟ آيا ميوه هايى كه به فروش مى رسد و چيزهاى ديگرى كه دلت هوس آنها را مى كند نمى بينى؟ عرض كردم: چرا. فرمود: بدان كه در برابر هر چيزى كه مى بينى اما از عهده خريد آن بر نمى آيى، برايت حسنه اى است.

الإمامُ عليٌّ عليه السلام : رُبَّ فَقيرٍ أعَزُّ مِن أسَدٍ .

امام على عليه السلام : بسا فقيرى كه از شير عزّتمندتر است.

عنه عليه السلام : ما أحسَنَ تَواضُعَ الأغنياءِ للفُقَراءِ طَلَبا لِما عندَ اللّه ِ ! و أحسَنُ مِنهُ تِيهُ الفُقَراءِ علَى الأغنياءِ اتِّكالاً علَى اللّه ِ .

امام على عليه السلام : چه نيكوست فروتنى توانگران در برابر فقيران براى به دست آوردن خشنودى و پاداش خداوند! و نيكوتر از آن ، بى اعتنايى و عزّت نفْس فقيران است در برابر توانگران به سبب توكّل به خداوند[1].

پیامبر اسلام ص  فرمود: ( یا علی: اوحی الله تعالی إلی ابراهیم: اکرم ضیفی کما تکرم ضیفک. قال: یا رب من ضیفک قال الفقیر الحقیر بین الناس[2])².

ای علی خداوند متعال به ابراهیم (ع) خطاب نمود که: میهمان من را احترام کن، همانگونه که به میهمان خود احترام می کنی. حضرت ابراهیم (ع) عرض می کند: خدایا میهمان تو کیست؟! خطاب می رسد: فقیری که بین مردم حقیر و کوچک شمرده می شود

. 

، پیامبر عظیم الشأن(صلی الله علیه و آله) می فرماید:(یا علی: من اعز الغنی و أهان الفقیر سمی فی السموات عدو الله[3]^. 

ای علی: کسی که ثروتمند را احترام نموده و به فقیر اهانت نماید، در آسمان ها دشمن خدا نامیده می شود.

.

.

امام زین العابدین به خادم خود می فرماید: (امسکی قلیلاً حتی یدعو و قال علیه السلام دعوه السائل الفقیر لا ترد[4].

اندکی دست نگه دار تا فقیر دعا کند و نیز فرمود: دعای فقیر رد نمی شود.

در روایت دیگری از امام باقر یا امام صادق(علیهماالسلام) وارد شده که حضرت فرمود: (اذا اعطیتموهم فلقنوهم الدعاء فإنه یستجاب لهم فیکم و لا یستجاب لهم فی انفسهم[5].

هرگاه به فقرا چیزی می دهید، به آنها یاد دهید که شما را دعا کنند، زیرا دعای آنها در حق شما مستجاب می شود ولی در حق خودشان مستجاب نمی شود

نتیجه مطالب در باره جایگاه فقرا در اسلام:

اسلام با فقر مخالف است و برای رفع فقر احکام خمس و زکات و کفارات و امثال ان را قرار داده است که به دلیل اینکه اکثر مسلمانان به این دستورات عمل نمی کنند بازهم شاهد این همه مسلمانان فقیر هستیم ولی در زمان امام زمان علیه السلام فقر از بین می رود زیرا همه مردم به دستورات اسلام عمل می کنند و از طرفی زمین همه گنجهای خود را در اختیار حکومت حضرت قرار می دهد.

اما اسلام حامی فقرا است و احترام به فقرا را توصیه کرده است و اصحاب پیامبر همچون خود پیامبر اعظم ،فقیر بودند مانند سلمان که موقع مردن فقط سه وسیله داشت یکی افتابه . یکی پوستین گوسفند و یکی هم ظرف غذا..

فرشته ای از طرف خدا برای پیامبر کلیدهایی اورد و گفت اینها کلید گنجهای زمین هستند. خدا فرمود می خواهی در دنیا پادشاه باش ودر اخرت هم بهشت می روی. پیامبر کلیدهارا برگرداند و فرمود می خواهم در دنیا یک روز سیر باشم خدا را شکر گویم و یک روز گرسنه باشم و از خدا درخواست کنم[1].